150 વર્ષ જુના ફાંસી ઘરને 63 વર્ષીય મુજરીમ મહિનાની ગરદનનો ઇંતજાર. જાણો શુ છે કહાની. દુનિયામાં વાર્તાઓ, વાર્તા ફાંસી ઘર અને દોષિતોના ઇતિહાસથી ભરેલા પુસ્તકાલયો છે. પરંતુ આ ભીડમાં વિશ્વમાં ભાગ્યે જ આવી કોઈ લાઇબ્રેરી હશે, જ્યાં ‘સ્ત્રી ફાંસી ઘર’નો કોઈ ઉલ્લેખ મળ્યો હોય. 150 વર્ષ જૂનું ‘હેંગિંગ-હાઉસ’ 63 વર્ષથી સ્ત્રી ગુનેગારની ‘ગરદન’ ની રાહ જોઈ રહ્યું છે.
ત્યાં વાર્તાઓ, વાર્તાઓ અને ફાંસી, ફાંસી ગૃહો અને દોષિતોના ઇતિહાસથી ભરેલા પુસ્તકાલયો છે. પરંતુ આ ભીડમાં વિશ્વમાં ભાગ્યે જ આવી કોઈ લાઇબ્રેરી હશે, જ્યાં ‘સ્ત્રી ફાંસી ઘર’નો કોઈ ઉલ્લેખ મળ્યો હોય. આઈએનએસને એક મહિલાના લટકતા ઘરની સાચી વાર્તા મળી છે, જેનું નિર્માણ વર્ષ 1870 એટલે કે આજથી લગભગ 150 વર્ષ પહેલાં કરવામાં આવ્યું હતું.
તાજેતરમાં, દેશની એકમાત્ર અને પ્રથમ ગણાતી આ ‘મહિલા ફાંસી-ઘર’ છેલ્લાં 63 વર્ષથી એક જ મહિલા મુજરીમની ‘ગળા’ માટે રાહ જોઈ રહી છે. રહસ્ય અને સાહસથી ભરેલી આ એકલા મહિલાને લટકાવી રહેલા ઘર સાથે સંબંધિત દસ્તાવેજોની શોધ પર આઇએએનએસને ઘણી મહત્વપૂર્ણ વાર્તાઓ અને માહિતી મળી છે. જો તમને આ દિવસોમાં આ મહિલાના લટકતા ઘરનો ઉલ્લેખ મળી શકે છે, તો ફક્ત અને ફક્ત ઉત્તર પ્રદેશની લગભગ 63 વર્ષ જૂની જેલ મેન્યુઅલ-1956 માં. જેમાં આ લટકતા ઘરનો ઉલ્લેખ સ્પષ્ટ રીતે નોંધવામાં આવ્યો છે.
સ્વયં આશ્ચર્યકારક છે પરંતુ આ રહસ્યમય ‘સ્ત્રી ફાંસી ઘર’ જે વિસ્મૃતિમાં દફનાવવામાં આવ્યું છે, તે રાષ્ટ્રીય રાજધાની દિલ્હીથી લગભગ 150 કિમી દૂર કૃષ્ણ ભગવાનના જન્મસ્થળ અને ઉત્તર પ્રદેશના મથુરાની જિલ્લા જેલમાં હાજર છે. આ જેલ સમાન લોહિયાળ જવાહર બાગ (મથુરા કેન્ટ નજીક) ની નજીક સ્થિત છે, જ્યાં જૂન, 2016 માં પોલીસ અને દંભી રામબ્રીક્ષા યાદવ સમર્થકો વચ્ચે લોહિયાળ અથડામણ થઈ હતી. આ લોહિયાળ સંઘર્ષમાં યુપીના કેટલાક નિર્દોષ પોલીસ જવાનોએ તમામ નિર્દોષ અને તે પછી પોલીસ અધિક્ષક (મથુરા) જાંબાઝ મુકુલ દ્વિવેદીની હત્યા કરી હતી.
દસ્તાવેજોની તપાસ કર્યા પછી, આઈએનએસને ખબર પડી કે મથુરા જેલ 1870 માં બનાવવામાં આવી હતી, એટલે કે આજથી 150 વર્ષ પહેલાં. તે જ સમયે, આ જેલ સંકુલમાં ‘મહિલા ફાંસી-ઘર’ બનાવવામાં આવ્યું હતું. મથુરા જેલના હાલના વરિષ્ઠ અધિક્ષક શૈલેન્દ્રકુમાર મૈત્રેય પણ આઈએએનએસની આ મહિલા ફાંસી ઘર હોવાની માહિતી પર પોતાની મહોર લગાવે છે.
યુપીમાં હાલમાં 62 જેલો છે. આંબેડકરનગરમાં તાજેતરમાં મુખ્યમંત્રી યોગી આદિત્યનાથે 62 મી જેલનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. મથુરા જેલ 36 એકરમાં ફેલાયેલી છે. તેમાંથી જેલ સંકુલ 16 એકરમાં બનાવવામાં આવ્યું છે. બાકીની ખાલી જમીન પર, મક્કાકત (ખેતી-વાડ) દોષિત ગુનેગારો દ્વારા કરવામાં આવે છે.
મથુરા જેલમાં 554 કેદીઓની નિશ્ચિત ક્ષમતા છે. આ સંખ્યામાં ફક્ત 524 પુરુષ અને 30 મહિલા કેદીઓને રાખવા જોઈએ. આ પછી પણ, લગભગ 1600 કેદીઓ ગાજર અને મૂળાની જેમ ભરવામાં આવ્યા છે. તેમાંથી, ફક્ત 30 ની નિર્ધારિત ક્ષમતાની તુલનામાં, 102 મહિલા કેદીઓ છે. મતલબ કે યુપીની સલ્તનત ઘોડાઓના તબેલા બનાવીને મથુરા જિલ્લા જેલમાંથી નીકળી ગઈ છે.
આઇએએનએસની તપાસ દરમિયાન પૂછાયેલા કેટલાક સવાલોના સંદર્ભમાં જેલના વરિષ્ઠ અધિક્ષક શૈલેન્દ્રકુમાર મૈત્રેયએ કહ્યું હતું કે, “અહીંના સ્ત્રી ફાંસીમાં ફક્ત મહિલા કેદીઓને ફાંસી આપવામાં આવશે. ઉત્તર પ્રદેશ જેલ મેન્યુઅલ-1956 માં પણ આનો ઉલ્લેખ છે કરવામાં આવ્યો છે.”
અડધા વિધાની જેલમાં આ મહિલા ‘ફાંસી ઘર’ હાલમાં ‘ભૂત’ અને ‘શ્રાપિત’ સ્થળ કરતાં વધુ કંઈ નથી. જેલની બાહ્ય અને આંતરિક દિવાલોની વચ્ચે સ્થિતિ એક જર્જરિત, ખૂબ જ જૂનો સેલ મથુરા જેલમાં સ્વતંત્ર ભારતનું એકમાત્ર અને પહેલું ‘મહિલા ફાંસી ઘર’ છે. કોઈને પણ તેની આસપાસ જવાની મંજૂરી નથી. કોઈપણ રીતે, કોઈ પણ દિવાલના જર્જરિત ખંડેર તરફ જવાની હિંમત કરતું નથી.
કોર્ટની રજૂઆતથી આ જેલમાં પરત આવેલા એક કેદીએ આઈએએનએસને કહ્યું, “આ વૃદ્ધ ફાંસી ગૃહમાં રોશની માટે રાત્રે જે બલ્બ પ્રગટાવવામાં આવે છે તે પણ ડરાવે છે. શરીરની રૂંવાટી ઉભી થઇ જાય છે.”
વરિષ્ઠ જેલ અધિક્ષક તરીકે, તમે ‘મહિલા ફાંસી ઘર’ પર કેટલી વાર ગયા છો? શૈલેન્દ્રકુમાર મૈત્રેયએ આઈએએનએસને કહ્યું, “ના, હું પણ ક્યારેય અંદર ગયો નથી અને જોયો નથી. અંદર કશું બાકી છે? દરવાજો સુગંધિત છે. દિવાલો ખૂબ નબળી છે. અંદર વિશાળ ઝુમ્મર છે. મહિલાને ઘરમાં ફાંસી આપી હતી. દરવાજાના છિદ્રમાંથી અંદર જોતાં લોખંડનો લિવર પણ ખૂબ અટકેલો દેખાય છે તડકો અને વરસાદને કારણે ઘરમાં કોઈક સમયે સ્થાપિત લાકડાના પાટિયા જમીનમાં દફનાવાઈ ગયા છે. “આજદિન સુધી કોઈ પણ સ્ત્રી દોષીને ફાંસી આપવામાં આવી નથી”, તેથી તેને જાળવવાની કે સમારકામ કરવાની કોઈ જરૂર નહોતી.”
અમારી દરેક પોસ્ટ સૌથી પહેલા વાંચવા નીચેની પ્રોસેસ ફક્ત એકજ વાર કરવાની રહેશે.
વધુ રસપ્રદ માહિતી અને નવી પોસ્ટ વાંચવા માટે ડાબી તરફ સ્વાઇપ કરો.
આપણી માતૃભાષા 21મી સદીમાં પણ જીવંત રહે અને નવી પેઢીને એનો લાભ મળે એ માટે અમે રોજ નવી સ્ટોરી, રસપ્રદ લેખો, ઉપયોગી માહિતી, લાઈફ ઇઝી ટિપ્સ, નવી નવી વાનગીઓની વણઝાર તમારા ફેસબુકમાં લાવવા કટિબદ્ધ છીએ !
– તમારો જેંતીલાલ
