ધનુરાસન પદ્ધતિ અને ફાયદા – ધનુરાસન(ધનુષ)
યોગાસન માત્ર શારીરિક નહીં પણ માનસિક સ્વાસ્થ્યને સુધારવામાં મદદ કરે છે. આ જ કારણ છે કે આ લેખમાં આપણે ધનુરાસન યોગ વિશે વાત કરી રહ્યા છીએ. અહીં આપણે ધનુરાસનના ફાયદા, તે કેવી રીતે કરવું અને તેનાથી સંબંધિત સાવચેતી વિશે વિસ્તૃત માહિતી આપીશું. તેમજ, દરેકને જાણવું મહત્વપૂર્ણ છે કે યોગાસનના આરોગ્ય લાભ મેળવવા માટે, નિષ્ણાતની દેખરેખ હેઠળ તે કરવું ફાયદાકારક છે.
આ સિવાય, યોગનો લાભ ત્યારે જ પૂરો પાડવામાં આવે છે જ્યારે તેનો નિયમિત દિનચર્યામાં સમાવેશ થાય છે અને સ્વસ્થ આહારનું પાલન કરવામાં આવે છે.
ચાલો પહેલા ધનુરાસન એટલે શું તે સમજાવીએ.
ધનુરાસન શું છે?
આ યોગ દરમિયાન શરીરની મુદ્રા ધનુષ જેવી બને છે, તેથી તેને ધનુરાસન કહેવામાં આવે છે. ધનુરાસન બે શબ્દોથી બનેલું છે. ધનુ અને આસનો. ધનુ એ સંસ્કૃત શબ્દ છે, જેનો અર્થ ધનુષ છે. તે જ સમયે, આસનનો અર્થ મુદ્રામાં છે. ધનુરાસનને ૧૨ હથયોગમાંથી એક માનવામાં આવે છે. પેટ પર આડઅસર કર્યા પછી કમર ફેરવીને ધનુરાસન યોગ કરવામાં આવે છે. આ આસનને પીઠ અને કમર માટે અસરકારક મુદ્રામાં માનવામાં આવે છે. આ આસન ખભા, છાતી અને ગળા સુધી લંબાય છે, તેનાથી સંબંધિત સ્નાયુઓને મજબૂત બનાવે છે.
નીચે, આપણે ધનુરાસન કરવાના ફાયદાઓ વિગતવાર જણાવીશું.
૧. પીઠ ને મજબૂત કરો
કમર અને પીઠને મજબૂત બનાવવામાં ધનુરાસન લાભકારક માનવામાં આવે છે. આમાં વપરાતા પાછળના ભાગમાં વળાંક પાછળના સ્નાયુઓને મજબૂત કરે છે તેમજ કરોડરજ્જુની ગતિશીલતામાં સુધારો કરે છે. વળી, હાલમાં કરવામાં આવેલા એક અધ્યયનમાં એ પણ દર્શાવવામાં આવ્યું છે કે ધનુરાસન મહિલાઓને પીઠના દુખાવાથી રાહત આપવામાં પણ મદદ કરી શકે છે. તે સીરમ બીડીએનએફ (મગજથી તારવેલા ન્યુરોટ્રોફિક ફેક્ટર) એટલે કે સ્ત્રીઓમાં એક પ્રકારનું પ્રોટીન સ્તરમાં વધારો કરે છે
(૧). આ યોગાસન પીઠના દુખાવાની તીવ્રતા ઘટાડે છે અને કમરમાં રાહત લાવે છે
(૨). ધ્યાન રાખો કે યોગને સતત ચાલુ રાખવાથી જ ફાયદો થશે.
૨. પેટની માંસપેશીઓને મજબૂત કરે
ધનુરાસનના ફાયદામાં પેટની માંસપેશીઓમાં મજબુત કરવી પણ શામેલ છે. ધનુરાસન યોગ એ સંપૂર્ણ પીઠના ભાગને વાળવાનો યોગ છે. આને કારણે, શરીરના બધા સ્નાયુઓ ખેંચાયેલા છે, એટલે કે તે ખેંચાયેલા છે. આ જ કારણ છે કે આ યોગ કરોડરજ્જુ માટે ફાયદાકારક તેમજ સ્નાયુઓને મજબૂત કરવા માટે જાણીતા છે. ખાસ કરીને, તે પેટની માંસપેશીઓને મજબૂત બનાવવામાં ફાળો આપે છે. એમ કહી શકાય છે કે પેટની માંશપેશીઓ ને મજબૂત કરવા નિયમિત રૂપથી ધનુરાસન કરવું જરૂરી છે.
3. ચિંતા અને હતાશાથી દૂર રહેવું
ચિંતા અને હતાશાથી પીડિત દર્દીઓ માટે ધનુરાસન લાભકારક સાબિત થઈ શકે છે. એનસીબીઆઈ (નેશનલ સેન્ટર ઓફ બાયોટેકનોલોજી ઇન્ફર્મેશન) માં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ મુજબ, હતાશા અને ચિંતાના લક્ષણો ઘટાડવા તેમજ તેનાથી થતાં મોટાપણાને દૂર કરવામાં આ યોગ મદદ કરી શકે છે. અધ્યયનોએ ચિંતા અને હતાશાને સુધારવા માટે અસરકારક પદ્ધતિ બતાવી છે.
અભ્યાસ મુજબ, મનને ખુશ રાખવા સેરોટોનિન અને નોરેપીનેફ્રાઇન નામના ન્યુરોટ્રાન્સમીટર્સ (મગજ સાથે સંબંધિત રાસાયણિક સંદેશાવાહક) ની જરૂર છે. તે જ સમયે, તેઓ હતાશા દરમિયાન ઘટાડો કરે છે. આ ઉપરાંત, કોર્ટિસોલ હોર્મોન જે ડિપ્રેશનનું કારણ બને છે તે પણ તેમના વિકાસમાં અવરોધે છે. તે જ સમયે, યોગ કોર્ટિસોલ હોર્મોનને નિયંત્રિત કરીને હતાશાના લક્ષણોને ઘટાડી શકે છે.
૪. કિડની સંબંધિત વિકૃતિ
એવું માનવામાં આવે છે કે નિયમિત યોગાસન કરવાથી કિડનીની વિકૃતિઓથી પણ બચી શકાય છે. એક અધ્યયન મુજબ, છ મહિનાનો યોગ કાર્યક્રમ, જેમાં ધનુરાસન યોગ પણ શામેલ હતો, બ્લડ પ્રેશર ઘટાડવામાં અને કિડનીના કાર્યમાં સુધારો કરવા માટે ફાયદાકારક હોવાનું જાણવા મળ્યું હતું. આથી માનવામાં આવી શકે છે કે ધનુરાસન કરવાથી કિડની સંબંધિત વિકૃતિઓથી ફાયદો મેળવી શકાય છે. અત્રે નોંધનીય છે કે કિડની સંબંધિત કેટલીક ગંભીર સમસ્યાઓ છે, જેનો ડોક્ટર દ્વારા ઉપચાર કરી શકાય છે. ખરેખર, ધનુરસનના ફાયદામાં રોગને દૂર ન કરવો, પરંતુ રોગને ટાળવો અને તેના લક્ષણોમાં ઘટાડો કરવા શામેલ છે.
૫. પગ અને હાથની સ્નાયુઓની તંગતા
આપણે ઉપર કહ્યું તેમ, ધનુરાસન યોગમાં, સ્નાયુઓ ખેંચાય છે. ખાસ કરીને, પગ અને હાથની માંસપેશીઓ ખેંચાયેલી લાગે છે. આને કારણે, તે હાથ અને પગના સ્નાયુઓમાં કડકતા જાળવવામાં મદદ કરે છે. તે હાથ અને પગમાં હાજર અતિશય ચરબી ઘટાડવામાં પણ મદદ કરી શકે છે. હાલમાં આ અંગે કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવા ઉપલબ્ધ નથી.
ધનુરસનના લાભ પછી આ યોગ મુદ્રા કેવી રીતે કરવી તે જાણવું પણ મહત્વપૂર્ણ છે. તેથી, ધનુરાસન કરવાની પદ્ધતિ નીચે વર્ણવેલ છે.
ધનુરાસન યોગ કરવાનાં પગલાં (ધનુષ દંભ)
જો કોઈ યોગ યોગ્ય રીતે ન કરવામાં આવે તો તેનો ફાયદો થતો નથી. આ સ્થિતિમાં, ધનુરાસન કેવી રીતે કરવું તે જાણવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તેથી, અહીં અમે બતાવી રહ્યા છીએ કે કેવી રીતે પગલું દ્વારા ધનુરસન કરવું:
• સૌ પ્રથમ, સપાટ વિસ્તાર પર યોગ સાદડી મૂકો.
• હવે તમારા પેટ પર યોગ સાદડી પર સૂઈ જાઓ.
• સૂઈ ગયા પછી, ઘૂંટણ વાળી લો અને પગની ઘૂંટીઓને હાથથી પકડો.
• આ પછી, શ્વાસ લેતી વખતે તમારા માથા, છાતી અને જાંઘને ઉપરની તરફ લો.
• આ મુદ્રા દરમિયાન, શરીરનો આકાર ધનુષ જેવો દેખાશે
ધ્યાનમાં રાખો કે આ સમય દરમ્યાન શરીર સાથે કોઈ પણ પ્રકારનો બળ નહીં લગાવો.
હવે તમારી ક્ષમતા પ્રમાણે આ મુદ્રામાં રહો અને શ્વાસ લેતા રહો અને ધીરે ધીરે શ્વાસ છોડો.
જ્યારે તમારે પ્રારંભિક સ્થિતિમાં પાછા આવવાનું હોય, તો પછી ઊંડા શ્વાસ છોડતાની સાથે નીચે આવો.
આ આસન બેથી ત્રણ વાર કરી શકાય છે.
હવે અમે પ્રથમ વખત ધનુરાસન કરનારા લોકોને કેટલીક વિશેષ બાબતો જણાવી રહ્યા છીએ.
શરૂઆત કરનારાઓ માટે ધનુરાસન કરવાની ટીપ્સ
જો કોઈ પહેલીવાર ધનુરાસન કરી રહ્યું હોય, તો તમારે કેટલીક બાબતોનું ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે. અહીં કેટલીક મહત્વપૂર્ણ ટીપ્સ નીચે આપી છે:
• સૌ પ્રથમ, શરીરમાં કોઈ તણાવ પેદા ન કરો.
• જો શરીરના ઉપર અને નીચેના ભાગો વધારે ખેંચાતો ન હોય તો દબાણ કરશો નહીં. આ ગુમ થયેલી ઇજાઓનું કારણ બની શકે છે.
• પ્રારંભિક તબક્કામાં ધનુરાસન કરતી વખતે, જો તમને જાંઘ ઉપાડવામાં મુશ્કેલી પડે છે, તો તેને ટેકો આપો.
• જાંઘને ટેકો આપવા માટે એક ધાબળો રોલ્ડ કરીને જાંઘની નીચે મૂકી શકાય છે. આ જાંઘને ઉપર તરફ ઉંચા કરવામાં મદદ કરશે.
• વળી, આ યોગાસન કરતા પહેલાં શરીરને થોડું ખેંચાણ કરવું પણ ફાયદાકારક બની શકે છે.
ધનુરસનના ફાયદા અને તે કેવી રીતે કરવું તે જાણવાની સાથે સાથે, તેનાથી સંબંધિત સાવચેતીઓ વિશે પણ જાણવું જરૂરી છે. તેથી, નીચે આપણે ધનુરાસન યોગ માટે થોડી સાવચેતી આપી રહ્યા છીએ.
ધનુરાસન યોગ માટે કેટલીક સાવચેતી
ધનુરાસન યોગ કરવા માટે પણ કેટલીક સાવચેતી રાખવી જરૂરી છે. અમે તમને જે સાવચેતી આપી રહ્યા છીએ તે અહીં છે:
• હૃદયની સમસ્યાઓથી પીડિત લોકોએ આ આસનથી બચવું જોઈએ.
• હાઈ બ્લડ પ્રેશરવાળા દર્દીને પણ આ આસન ન કરવાની સલાહ આપવામાં આવે છે.
• હર્નીઆ, પેપ્ટીક અથવા અન્ય અલ્સરથી પીડિત વ્યક્તિએ આ આસન ન કરવું જોઈએ.
• ભોજન પછી તરત જ આ આસનનો અભ્યાસ ન કરો.
ધનુરાસન કરવાથી શું ફાયદા થાય છે અને તે કેવી રીતે કરવું તે લેખ દ્વારા સ્પષ્ટ થઈ ગયું હશે. હમણાં જ તમે લેખમાં જણાવેલ સાવચેતીઓને ધ્યાનમાં રાખીને સ્વાસ્થ્ય લાભ માટે આ યોગને તમારી નિયમિતમાં સમાવી શકો છો. યોગ કરતી વખતે, ધ્યાનમાં રાખો કે કોઈ પણ રોગની સારવાર માટે, તબીબી સલાહ લેવી જરૂરી છે. યોગ પર આધાર રાખીને સારવાર ટાળી શકાતી નથી.
યોગ ચોક્કસપણે તમને સ્વસ્થ અને શારીરિક સમસ્યાઓ અને તેના લક્ષણોથી દૂર રાખવામાં મદદ કરે છે, પરંતુ યોગની સાથે સંતુલિત આહાર પણ જરૂરી છે. લેખ વાંચ્યા પછી પણ, જો તમને ધનુરાસન અથવા અન્ય કોઈ વિષયના ફાયદાઓ સાથે સંબંધિત કોઈ પ્રશ્ન છે, તો તમે કોમેન્ટ બોક્સ દ્વારા અમારો સંપર્ક કરી શકો છો.
અમારી દરેક પોસ્ટ સૌથી પહેલા વાંચવા નીચેની પ્રોસેસ ફક્ત એકજ વાર કરવાની રહેશે.
વધુ રસપ્રદ માહિતી અને નવી પોસ્ટ વાંચવા માટે ડાબી તરફ સ્વાઇપ કરો.
આપણી માતૃભાષા 21મી સદીમાં પણ જીવંત રહે અને નવી પેઢીને એનો લાભ મળે એ માટે અમે રોજ નવી સ્ટોરી, રસપ્રદ લેખો, ઉપયોગી માહિતી, લાઈફ ઇઝી ટિપ્સ, નવી નવી વાનગીઓની વણઝાર તમારા ફેસબુકમાં લાવવા કટિબદ્ધ છીએ !
– તમારો જેંતીલાલ
