પ્રદૂષણની વાત આવે એટલે સૌ કોઈ સલાહ સૂચનાઓ આપવા તૈયાર થઈ જાય પણ જ્યારે ખરેખર પર્યાવરણ વિશે વાત કરવાની એને તેને માટે સ્ટેન્ડ લેવાની વાત આવે તો સૌ કોઈ પોબારા ગમી જાય છે. ગણ્યા ગાંઠ્યા લોકો હશે કે જેમણે પર્યાવરણની સુરક્ષા માટે પોતાનો જીવન સમર્પિત કરી દીધુ, અને એ પર્યાવરણ રક્ષક છે હિમાલયના સુંદરલાલ બહુગુણા ( Sundarlal Bahuguna ). તેમની સૌથી મોટી સિદ્ધિ એ ચિપકો આંદોલન છે. બહુગુણા ગાંધીના કટ્ટર અનુયાયી હતા. સુંદરલાલ બહુગુણાનું એકમાત્ર લક્ષ્ય હતુ પર્યાવરણનું રક્ષણ. તેમનો જન્મ 9 જાન્યુઆરી, 1927 માં થયો હતો. ચાલો આજે તેમના વિશે કેટલીક ખાસ વાતો જાણીએ
આજે એટલે કે 9મી જાન્યુઆરી 1927માં જેમનો જન્મ થયો હતો તેવા સુંદરલાલ બહુગુણાએ નોબેલ પ્રાઈઝ ( Nobel Prize )અને પદ્મશ્રી લેવાની ના પાડી દીધી હતી. આજે પણ આ યોદ્ધા અણનમ ગાંધી ચિંદ્યા માર્ગે જીવન વિતાવે છે.
રાજકીય અને સામાજિક જીવન
ઉત્તરાખંડના ટિહરીમાં જન્મેલા સુંદરલાલ એવા સમયે રાજકારણમાં ઉતર્યા હતા, જ્યારે બાળકો રમવાની વયના હોય. તેમણે 13 વર્ષની વયે તેમની રાજકીય કારકીર્દિની શરૂઆત કરી હતી. ખરેખર તેમના મિત્ર શ્રીદેવ સુમને તેમને રાજકારણમાં પ્રવેશવાની પ્રેરણા આપી હતી. સુમન ગાંધીજીના અહિંસાના સિદ્ધાંતોના મક્કમ અનુયાયી હતા. સુંદરલાલ બહુગુણા શ્રીદેવ સુમન પાસેથી અહિંસાના માર્ગ દ્વારા સમસ્યાઓનું સમાધાન કેવી રીતે લેવું તે શીખ્યા. 1956 માં તેમના લગ્ન પછી રાજકીય જીવનમાંથી નિવૃત્ત થયા.
દલિતો માટે લડ્યા
18 વર્ષની ઉંમરે, તે અભ્યાસ કરવા લાહોર ગયો હતો. તેમણે દલિતોને મંદિરોમાં જવાનો અધિકાર મેળવવા માટે પણ આંદોલન કર્યું હતું. 23 વર્ષની ઉંમરે, તેમના લગ્ન વિમલા દેવી સાથે થયા. ત્યારબાદ તેણે ગામમાં જ રોકાવાનું નક્કી કર્યું અને પહાડોમાં આશ્રમ ખોલ્યો. બાદમાં તેણે ટિહરી નજીકમાં દારૂ વિરુદ્ધ મોરચો ખોલ્યો હતો. 1960 ના દાયકામાં, તેમણે તેનું ધ્યાન વન અને વૃક્ષ સંરક્ષણ પર કેન્દ્રિત કર્યું.
ચીપકો આંદોલન ( CHIPKO MOVEMENT )
પર્યાવરણીય સંરક્ષણ માટે 1970 માં શરૂ થયેલી આંદોલનની શરૂઆત ભારતભરમાં થવા લાગી. ચિપ્કો આંદોલન એ તેનો એક ભાગ હતો. ગઢવાલ હિમાલયમાં, વૃક્ષોને કાપવા માટે શાંતિપૂર્ણ હિલચાલ થઈ રહી છે. 26 માર્ચ, 1974 ના રોજ, કોન્ટ્રાક્ટરના માણસો ઝાડ કાપવા માટે આવ્યા ત્યારે ચમોલી જિલ્લાની ગ્રામીણ મહિલાઓ ઝાડ પાસે ઉભા હતા. આ વિરોધ તરત જ દેશભરમાં ફેલાઈ ગયો.
ઇંદિરા ગાંધીને 15 વર્ષ સુધી વૃક્ષો કાપવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો
1980 ના દાયકાની શરૂઆતમાં બહુગુણે હિમાલય તરફ 5,000 કિ.મી.ની મુસાફરી કરી. તેમણે યાત્રા દરમ્યાન ગામોની મુલાકાત લીધી હતી અને લોકોમાં પર્યાવરણ સંરક્ષણનો સંદેશ આપ્યો હતો. તેમણે તત્કાલીન વડા પ્રધાન ઇન્દિરા ગાંધીને ફોન કર્યો હતો અને ઇંદિરા ગાંધીને 15 વર્ષ સુધી વૃક્ષો કાપવા પર પ્રતિબંધ મૂકવાની વિનંતી કરી હતી. આ પછી, 15 વર્ષ માટે વૃક્ષો કાપવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો.
ટેહરી ડેમ ( tehri dam) આંદોલન
બહુગુણાએ ટેહરી ડેમ ( tehri dam)સામેના આંદોલનમાં પણ મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. તેઓ અનેક વખત ભૂખ હડતાલ પર ઉતર્યા હતા. તત્કાલીન વડા પ્રધાન પી.વી. નરસિંહ રાવના શાસનકાળ દરમિયાન તેઓ દોઢ મહિના સુધી ભૂખ હડતાલ પર ઉતર્યા હતા.
વર્ષોના શાંતિપૂર્ણ વિરોધ પછી ડેમ ફરી શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો. તેમનું કહેવું છે કે માત્ર શ્રીમંત ખેડુતોને આનો ફાયદો થશે અને તે टिહરીના જંગલમાં બરબાદ થશે. તેમણે કહ્યું કે ભલે ભૂકંપનો સામનો ડેમ કરશે પરંતુ તે ટેકરીઓ બનાવી શકશે નહીં. તેમણે કહ્યું કે પહાડોમાં પહેલાથી તિરાડો પડી હતી. જો ડેમ તૂટે તો બુલંદશહેર સુધીનો વિસ્તાર 12 કલાકમાં ડૂબી જશે.
સાહિત્યક્ષેત્રે પણ આપ્યુ યોગદાન
સુંદરલાલ બહુગુણાએ સાહિત્ય ક્ષેત્રે પણ પોતાનું યોગદાન આપ્યું છે. તેમણે ધરતી કી પુકાર, ભૂ પ્રયોગ મેં બુનિયાદી પરિવર્તન કી ઔર, અને Ecology Is Permanent Economy, નામના પુસ્તક લખ્યા છે.
નોબેલ પુરસ્કાર લેવાની ના પાડી દીધી
1986માં સુંદરલાલ બહુગુણાને જમનાલાલ બજાજ પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. 1987માં તેમને Right Livelihood Award થી સન્માનીત કરવામાં આવ્યા. જ્યારે 2009માં તેમને પદ્મવિભૂષણથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. તેમણે નોબેલ પુરસ્કાર અને પદ્મશ્રી સન્માન લેવાની ના પાડી દીધી હતી.
અમારી દરેક પોસ્ટ સૌથી પહેલા વાંચવા નીચેની પ્રોસેસ ફક્ત એકજ વાર કરવાની રહેશે.
વધુ રસપ્રદ માહિતી અને નવી પોસ્ટ વાંચવા માટે ડાબી તરફ સ્વાઇપ કરો.
નોંધ – દરેક ફોટો પ્રતીકાત્મક છે (ફોટો સોર્સ : ગુગલ)
આપણી માતૃભાષા 21મી સદીમાં પણ જીવંત રહે અને નવી પેઢીને એનો લાભ મળે એ માટે અમે રોજ નવી સ્ટોરી, રસપ્રદ લેખો, ઉપયોગી માહિતી, લાઈફ ઇઝી ટિપ્સ, નવી નવી વાનગીઓની વણઝાર તમારા ફેસબુકમાં લાવવા કટિબદ્ધ છીએ !
આ વેબસાઈટ પર આપેલી તમામ ન્યુઝ અને વાતો રિપોર્ટરે રિપોર્ટ કરેલા છે અથવા તો કોઈક સોર્સ ઉપરથી લેવામાં આવેલા છે કે જે દરેક લેખના અંતમાં આપેલો જ હોય છે. અમારો પ્રયત્ન તમને શ્રેષ્ઠ માહિતી સતત પહોંચાડવાનો છે અને રહેશે. આ ન્યુઝ તથા અન્ય વાતોની જવાબદારી જે-તે લેખક (રિપોર્ટર) તથા સોર્સની રહેશે જલ્સા કરોને જેંતીલાલ વેબસાઈટ કે પેજની રહેશે નહીં.
આપણું પેજ “જલ્સા કરોને જેંતીલાલ” માણતા રહો અને શેર કરતા રહો!
આપના સહકારની આશા સહ,
