1 જાન્યુઆરીથી ચેક પેમેન્ટ સિસ્ટમમાં મોટો ફેરફાર થવા જઈ રહ્યો છે. રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયાએ 1 જાન્યુઆરી, 2021 થી પોઝિટિવ પેમેન્ટ સિસ્ટમ શરૂ કરવાની જાહેરાત કરી છે. આ નવી સિસ્ટમ શું છે? તે સામાન્ય લોકો માટે શું તફાવત લાવશે? ચાલો જાણીએ.
પોઝિટિવ પેમેન્ટ પદ્ધતિ શું છે?
સૌ પ્રથમ, આપણે એ જાણી લઈએ કે આ પોઝિટિવ પેમેન્ટ સિસ્ટમ શું છે. આ નવા નિયમ હેઠળ રૂ. 50,000 થી વધુની ચુકવણી અંગેની જરૂરી વિગતોની ફરીથી પુષ્ટિ કરવાની જરૂર રહેશે. ચેક દ્વારા ચુકવણીનો આ નવો નિયમ 1 જાન્યુઆરી 2021 થી અમલમાં આવશે. રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયાના ગવર્નર શક્તિકાંત દાસે પણ આ વર્ષે 6 ઓગસ્ટે મોનિટરી પોલીસી કમિટી એટલે કે એમપીસીની બેઠકમાં આની જાહેરાત કરી હતી.
આ સિસ્ટમ કેવી રીતે કાર્ય કરશે
પોઝિટિવ પે સિસ્ટમ એક પ્રકારે છેતરપિંડીને પકડવા માટેનું સાધન છે. આ સિસ્ટમ હેઠળ એવું બનશે કે જ્યારે કોઈ 50 હજાર રૂપિયાથી વધુની રકમનો ચેક આપશે ત્યારે તેણે ફરીથી તેની બેંકને સંપૂર્ણ વિગતો આપવાની રહેશે. ચેક જારી કરનારને SMS, ઇન્ટરનેટ બેંકિંગ, એટીએમ અથવા મોબાઈલ બેંકિંગ દ્વારા ચેકની તારીખ, લાભકર્તાનું નામ, એકાઉન્ટ નંબર, કુલ રકમ અને અન્ય જરૂરી માહિતી દ્વારા ઇલેક્ટ્રોનિક રીતે જાણ કરવાની રહેશે.
તો બેંક ચુકવણી પર રોક લગાવી દેશે
આ પછી ચેક પેમેન્ટ કરતા પહેલા આ માહિતી ક્રોસ ચેક કરવામાં આવશે. જો ચેકની તમામ વિગતો ફરીથી આપવામાં આવેલી માહિતી સાથે મેળ ખાતી હોય તો જ બેંક ચેક ચૂકવશે. પરંતુ જો તપાસની વિગતો મેળ ખાતી નથી, તો બેંક ચુકવણી પર રોક લગાવી દેશે. અહીં જો 2 બેંકોનો મામલો હશે એટલે કે જે બેંકનો ચેક કાપવામાં આવ્યો છે અને જે બેંકમાં ચેક દાખલ કરવામાં આવ્યો છે, તો તે અંગે બંનેને જાણ કરવામાં આવશે. આના દ્વારા દેશના આશરે 80 ટકા ચેક આસિસ્ટમ દ્વારા મૂલ્ય અનુસાર આવરી લેવામાં આવશે.
ચેકની ઇલેક્ટ્રોનિક રૂપે તપાસ થશે
નેશનલ પેમેન્ટ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા (NPCI) ચેક ટ્રંકેશન સિસ્ટમ (CTS) માં પોઝિટિવપે સુવિધા વિકસાવશે અને તેને બેંકોને ઉપલબ્ધ કરાવશે. આ સિસ્ટમ 50 હજાર કે તેથી વધુના ચેક દ્વારા કરવામાં આવતી ચુકવણી પર લાગુ થશે. ચેક કાપવાની પ્રક્રિયા (સીટીએસ) એ ચેકને ક્લિયરકરવાની પ્રક્રિયા છે. આમાં, જારી થયેલ ફિજિકલ ચેકને એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ ફરવાની જરૂર નથી, તેના બદલે તે ઇલેક્ટ્રોનિક રૂપે તેની તપાસ થઈ જાય છે. ચેક ટ્રંકેશન સિસ્ટમ ચેક કલેક્શનની પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવે છે.
આ સિસ્ટમ કેમ લાગુ કરવામાં આવી રહી છે
ગ્રાહકોની સલામતીને ધ્યાનમાં રાખીને આરબીઆઈએ પોઝિટિવ પે સિસ્ટમ લાગુ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. આરબીઆઈ દ્વારા આ નિયમ લાવવા પાછળનો હેતુ માત્ર ચેકના દુરૂપયોગને અટકાવવાનો છે. આ સિસ્ટમ સાથે, જ્યાં ચેક દ્વારા ચુકવણી સુરક્ષિત કરવામાં આવશે તો બીજી તરફ ક્લિયરન્સ પણ ઓછો સમય લેશે. નોંધનીય છે કે, તાજેતરના વર્ષોમાં, બેંકોમાં મોટી રકમના ચેકમાં મોટા પ્રમાણમાં ફ્રોડ સામે આવ્યા છે. માનવામાં આવે છે કે આ સિસ્ટમ દ્વારા બનાવટી ચેકના કારણે થતી છેતરપિંડીને ઓછી કરી શકાશે.
બેંક ગ્રાહકોને જાગૃત કરી રહી છે
આરબીઆઈએ તમામ બેંકોને સૂચના આપી હતી કે 1 જાન્યુઆરી 2021 થી લાગુ થનારા ચેક પેમેન્ટના નવા નિયમો અંગેની તમામ માહિતી ગ્રાહકોને વહેલી તકે પહોંચાડવી જોઈએ. આ નિર્દેશ મુજબ, તમામ સરકારી અને ખાનગી બેન્કો તેમના ગ્રાહકોને એસએમએસ એલર્ટ, શાખામાં ડિસ પ્લે, એટીએમ, વેબસાઇટ અને ઓનલાઇન બેંકિંગના માધ્યમથી પોઝિટિવ પે સિસ્ટમની સુવિધાઓ વિશે માહિતી આપી રહી છે.
અમારી દરેક પોસ્ટ સૌથી પહેલા વાંચવા નીચેની પ્રોસેસ ફક્ત એકજ વાર કરવાની રહેશે.
વધુ રસપ્રદ માહિતી અને નવી પોસ્ટ વાંચવા માટે ડાબી તરફ સ્વાઇપ કરો.
આપણી માતૃભાષા 21મી સદીમાં પણ જીવંત રહે અને નવી પેઢીને એનો લાભ મળે એ માટે અમે રોજ નવી સ્ટોરી, રસપ્રદ લેખો, ઉપયોગી માહિતી, લાઈફ ઇઝી ટિપ્સ, નવી નવી વાનગીઓની વણઝાર તમારા ફેસબુકમાં લાવવા કટિબદ્ધ છીએ !
– તમારો જેંતીલાલ
