એક સમય એવો હતો કે વિદ્યાર્થીઓ કોઈ વૈજ્ઞાનિક આવિષ્કાર બનાવે ત્યારે બહુ બહુ તો કોઈ જિલ્લાના વિજ્ઞાન મેળામાં કે સ્કુલની જ પ્રયોગશાળામાં સંગ્રહાઈને પડી રહે છે. એલ સમય એવો પણ આવ્યો કે પ્રતિભાશાળી વિદ્યાર્થીઓના આશાસ્પદ પરિક્ષણોમાં જો એ અવકાશયાનને અનુલક્ષીને બનાવાયા હોય તો તેને સામાન્ય બલૂન દ્વારા આકાશમાં ઉપગ્રહ તરીકે છોડવા માટે વપરાય છે. બને એવું છે કે એમાંનાસ મોટાભાગના ઉપગ્રહો ક્યારેય એની મંઝિલ સુધી પહોંચ્યા નથી.
ઉપગ્રહ Maikrosat-r અને ઉપગ્રહ કલામસૈટ સ્પેસ સેન્ટર પરથી ભારતીય ભૂમિ સેનાના પીએસએલવી-44 વિદ્યાર્થીઓના વિદ્યાર્થીઓ દ્વારા લિન્ચ કરવામાં આવ્યો. ઈસરો પીએસએલવીએ આપેલ જાણકારી મુજબ 24 જાન્યુઆરીની રાતે લૉન્ચ સમય Klamsat અને Maikrosat ખાતેથી અંતરિક્ષકેન્દ્રના મુખ્ય મથકથી 2018 રોકેટ મારફતે 11 કલાક 46 મિનિટ પર નિયત કરવામાં આવી હતી. આ રોકેટ 46 મીની ફ્લાઇટ છે. તેના દ્વારા, વિશ્વના સૌથી નાના ઉપગ્રહોમાંના એક એવા ‘કલામસૈટ’ને અવકાશમાં છોડવાનું કહેવામાં આવ્યું હતું. ખાસ વાત એ છે કે આ પ્રથમ એવો નાનો ઉપગ્રહ છે જેને એન્જિનિયરિંગનો અભ્યાસ કરતા વિદ્યાર્થીઓએ તેને વિકસાવ્યો છે.
ઝગમગતા તારોડિયા અને પૂનમના ચંદ્રની શિતળતાની સાક્ષીએ, ઇસરોના પીએસએલવી સી – 44 એ આંદ્રપ્રદેશના પુલિકટ તળાવને ફરતે પ્રચંડ અવાજ કરી વાતાવરણમાં પ્રસરતું મૌન તોડી નાખ્યું હતું. આ ઉપગ્રહ સતીષ ધવન સ્પેસ સેન્ટર, SHAR માં ઉતર્યો હતો, જે લશ્કરી ઉપગ્રહ, માઇક્રોસટ-r પર સફળતાપૂર્વક ટેકઓફ કરી શક્યો હતો.
આ યાન વિશેની ટકનીકી માહિતી આપીએ તો પીએસએલવી-ડીએલ (ડ્યુઅલ સ્ટ્રેપ-ઑન) તરીકે ઓળખાયલા ફક્ત બે સ્ટ્રેપ-ઑન મોટર્સવાળા સુધારેલા પીએસએલવી સાથેનું મિશન, ઇસરો માટેનું બીજું પ્રાથમિક ચિહ્ન છે કારણ કે તેના સામાન્ય છ સ્ટ્રેપ-ઑન મોટર્સ માટે વિકલ્પ આપવામાં આવ્યો છે. આનાથી તે કોર-એલોન સંસ્કરણ કરતા થોડો વધારે પેલોડ્સ લઈ શકે છે.
પ્રથમ તબક્કાના અંત તરફ જતાં રોકેટના વલયો સફેદ રંગના પૂંછડીવાળા દેખાતા હતા, જે તેજસ્વી લાલ સળગતા હતા, તેમ છતાં પાછળથી પક્ષીઓનું વિશાળ ટોળું ક્ષિતિજ પર પસાર થતું હતું. બીજા તબક્કા પછી, જેમજેમ રોકેટ રાતના સમયે આકાશમાં આગળ વધ્યું, રોકેટ આગળ ધપતાં તેજસ્વી નારંગી બાળતું હોય એવું લાગતું હતું.
નીચી ભ્રમણકક્ષામાં
માઇક્રોસેટ-આર, ભ્રમણકક્ષામાં મૂકવામાં આવ્યું અને તેના લેફ્ટ-ઓફ પછીનું અડધી મિનિટમાં સંરક્ષણ એપ્લિકેશન ઉપગ્રહ છે. 274 કિ.મી. ઇ.એસ.આર.ની ઊંચાઈએ નીચી ભ્રમણકક્ષામાં ઇસરો દ્વારા ભારતીય ઉપગ્રહ મૂકવામાં આવી રહ્યો છે તે પ્રથમ વખત છે, કેમ કે ઉપગ્રહોની ભ્રમણકક્ષામાંથી બહાર નીકળી જવા પછી રોકેટના ચોથા તબક્કામાં ઉપયોગીતા દર્શાવવાની તક તરીકે આ લોંચનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો.
ગુરુવારની રાત સુધી, ચોથા તબક્કામાં આવી જતાં તે અવકાશમાં ભાંગી પડ્યું. જો કે, આ પરિક્ષણ દ્વારા ઇસરોએ ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ દ્વારા બનાવવામાં આવેલ વિદ્યાર્થી ઉપગ્રહ, કાલમસત સાથે આ તબક્કેનો ઉપયોગ કરવાનો માર્ગ શોધી લીધો છે, જેનું 1.26 કિલો વજન છે.
ઇસરો ચેરમેને જણાવ્યું, ” વર્શ ૨૦૧૯ના આ પહેલા ધ્યેયને મોટી સફળતા મળી છે.” તેમણે જણાવ્યું હતું કે, “આ પ્રકારની નવી પ્રગતિ એ ચોથા તબક્કામાં છે, જે પ્રાયોગિક સ્તર તરીકે તકનીકી પ્રદર્શનો કરે છે અને વિદ્યાર્થીઓ દ્વારા વિજ્ઞાન પ્રયોગો હાથ ધરે છે.”
આ પ્રકારના અવકાશી પ્રયોગો માટે આ તે કોઈપણ એજન્સીને સક્ષમ કરીને જે તે જગ્યામાં પ્રયોગો કરવા માંગે છે, ચોથા તબક્કામાં કુદરતી રીતે વાતાવરણમાં પહોંચી જઈને વિખેરાઇ જાય ત્યાં સુધી. રોકેટનો ચોથો તબક્કો છ મહિનાથી એક વર્ષ સુધી અવકાશમાં પરિભ્રમણ કરી શકે છે. ઇસરો ટૂંકા સમયના પ્રયોગોને ચલાવવા માટે એજન્સીઓને સક્ષમ કરવા આ ટાઈમ-ફ્રેમનો ઉપયોગ કરવાનું લક્ષ્ય રાખે છે. શ્રી સિવનએ આવા ઉપગ્રહો વિકસાવવા માટે ભારતમાં વિદ્યાર્થીઓને પૂછ્યું અને બાંહેધરી આપી કે ઇસરો તેના લોન્ચની કાળજી પણ લેશે.
તેમણે એમ પણ કહ્યું હતું કે આરો પીએસએલવી કરતા નાના નાના સેટેલાઇટ લોંચ વ્હિકલ (એસએસવીવી) વિકસાવતા રહેશે. આ વર્ષે પ્રથમ એસએસવીવી લોન્ચ થશે, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું. આ બાબતે ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ માટે આગામી ભવિષ્યમાં બહોળા પ્રમાણમાં નવીનતમ તકની આશાઓ આપી છે.
