વ્યક્તિગત જગ્યાના અજાણ્યા નિયમો
ડાઉનટન એબીમાં એક દ્રશ્ય છે – જે ઇ.સ.૧૯૦૦ના દાયકાની શરૂઆતમાં બ્રિટનમાં ભજવ્યું હતું – જેણે દરેકના ભાગલા પાડી દીધા છે. પ્રેક્ષકોના મનોરંજન માટે ડેમ મેગી સ્મિથ દ્વારા ભજવેલું વિધવાનું અગણ્ય પાત્ર પૂછે છે: “સપ્તાહનો અંત એટલે શું?” જ્યારે આપણે વ્યક્તિગત જગ્યા વિશે વાત કરીએ છીએ ત્યારે આપણા દાદા-દાદી / માતાપિતાનો સમાન પ્રતિસાદ હોય છે. ભારતમાં એક દાયકા પહેલા પણ લગભગ પારકો વિચાર, ‘વ્યક્તિગત જગ્યા’ શું છે તે સમજાવવું મુશ્કેલ હતું. પરંતુ આજના સમયમાં તેને સમજવું એ આપણા દેશની જરૂરિયાત છે.
‘એકાંત સમય’, ‘અંગત જગ્યા’, ‘હદ’ જેવી શરતોને આજકાલ સોશિયલ મીડિયા હેશટેગ્સ તરીકે ખુબ સફળતા મળી છે કારણ કે વધુને વધુ લોકો જૂના સામાજિક ધોરણો દ્વારા નિર્ધારિત પરંપરાગત સીમાઓ પર વાટાઘાટો કરે છે.
મહાન ઘૂસણખોરી
ડિજિટલ નિષ્ણાત ચેતન દેશપાંડે માને છે કે આપણે આપણી અંગત જગ્યામાં ઘૂસણખોરીના સમયમાં જીવી રહ્યા છીએ. કોઈ અજાણ્યા નંબરમાંથી ફોન, સ્પામ જાહેરાતકર્તાઓ દ્વારા ઇમેઇલ, અજાણ્યા લોકોનો વોટ્સએપ -આ બધું આપણને નારાજ કરી દે છે. આ ઉપરાંત, રોજિંદી આપણી વ્યક્તિગત જગ્યાનો ભંગ – લોકો આપણી નજીક ઉભા રહીને, ‘તમે કેટલી ખરીદી કરશો?’ જેવી લાગણીસભર ભૌતિક ટિપ્પણીઓ કરીને આપણને ગુસ્સે તથા ચીડચીડિયાપણું લાવી દે છે.
દાખલા તરીકે, મારી એક મિત્રએ મને કહ્યું કે એકવાર તે સલૂન જઈ રહી હતી, ત્યારેતેના પરિવારના કોઈએ તેને કહ્યું: “તું સલૂનમાં અવારનવાર કેમ જાય છે? ગયા અઠવાડિયે તમે નથી ગયા? ” મારા મિત્ર માટે, પ્રશ્ન આક્રમક હતો. આપણે જે સમજવું જોઈએ તે એ છે કે મોટાભાગે આપણી અંગત સીમાઓ પર આક્રમણ કરનારા આપણી નજીક હોય છે, અને સંભવત: તેને સમજ્યા વિના જ કરે છે (બોક્સ જુઓ). એ જ રીતે, મિત્રની મિત્ર – જે તેના બિલ્ડિંગમાં હમણાં જ રહેવા આવી હતી – જ્યારે તેને બોલાવ્યા વગર તેના ઘરની સીડી પર ઉતરી ત્યારે એક સમયે તેના સાથીદાર આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા.
શું બદલાયું?
ભારતમાં ખાસ કરીને, એક વિચાર તરીકે વ્યક્તિગત જગ્યા અચાનક આગળ આવી ગઈ છે કારણ કે આપણે ખૂબ જ ઓછા સમયમાં આશ્ચર્યજનક રીતે ભાવનાત્મક સંદેશાવ્યવહાર વધારી દીધો છે. ડિજિટલ ક્રાંતિએ આપણા જીવનમાં જડમૂળથી પરિવર્તન કર્યું ત્યારે આપણે સંયુક્ત પરિવારોમાંથી નાનકડા પરિવારમાં સ્થળાંતર પામ્યા. તેમજ જ્યારે અમે ઉપકરણોની ટેવ પાડી રહ્યા હતા, ત્યારે સોશિયલ મીડિયાએ આખી દુનિયાની વાતચીત કરવાની રીત બદલી નાખી. જીવન પ્રત્યેના રૂઢિચુસ્ત અભિગમથી, આપણે આપણું ‘સંબંધોની સ્થિતી’ જાહેરમાં પ્રસારિત કરી રહ્યા છીએ.
આજે લગ્ન ફક્ત ‘લાંબા’ અને ‘ગાઢ’ નથી, તે “ઇન્સ્ટા-લાયક” છે. છૂટાછેડા એ અબોલાના સમાચાર નથી, યુગલો જુદા થયા પછી મિત્રો રહે છે. એક મહિલાનની ઉગતી ચેતના ઉમેરો, અને તમારી પાસે એક સંપૂર્ણ નવું ભારત છે, જ્યાં SELF ને અગ્રતા પ્રાપ્ત થઈ છે. લાઇફ કોચ પંકજ રાય કહે છે, “આવા દૃશ્યમાં વ્યક્તિગત જગ્યા એ વૈભવી નથી. તે એટલું મહત્વપૂર્ણ છે, જેટલું આપણે શ્વાસ લઈએ છીએ, પાણી અને ખોરાક વાપરીએ છીએ. આપણને આપણા જીવનકાળ માટે વ્યક્તિગત જગ્યાની જરૂર છે.
મનુષ્ય તરીકે વિકસિત થવું તે એક મહત્વપૂર્ણ ઘટક છે. દરેક વ્યક્તિ તેની / તેણીની જ દુનિયામાં રહે છે, તેના પોતાના સમયથી બનેલી છે અને તેની પોતાની જગ્યાથી પણ. તેથી આ સમય / જગ્યા આપણા બધા માટે પવિત્ર છે. ”
કોર્પોરેટ કોચ ફરઝાના સુરી સહમત થતાં કહે છે કે “આપણે બધા અનુભવો, પસંદ, નાપસંદ અને વિચારોથી બનેલા છીએ. વ્યક્તિગત જગ્યા એ બફર સ્પેસ છે જે તમને તમારા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાની મંજૂરી આપે છે અને તે વસ્તુઓ છે જે તમારા દ્વારા તમારા આત્માને ઉત્તેજન આપે છે. તમારી વ્યક્તિગત જગ્યામાં, તમે જીવનમાં સામાન્ય રીતે જે ભૂમિકાઓ ભજવશો તે ભારપૂર્વક નહીં કારણ કે તમારે જ ભજવવું પડશે ”.
કાર્યસ્થળની સંસ્ક્રુતિ
વ્યક્તિગત સંબંધોમાં પરિવર્તનની સાથે, વ્યક્તિગત જગ્યાની આ જ જરૂરિયાતને કારણે કાર્યસ્થળની સંસ્કૃતિમાં પણ ખૂબ જ પરિવર્તન આવ્યું છે. લેખક વૈભવ દતાર કહે છે, “લોકો હવે કાર્યસ્થળની સંસ્કૃતિની માંગ કરી રહ્યા છે જે તેમને જેમ છે તેમ થવા દે. તેઓ વધુ ઘનિષ્ઠ કાર્ય કેન્દ્રો ઇચ્છે છે, જ્યાં તેઓ કામ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી શકે છે. જેમ કે તેઓ ખુલ્લી ઓફિસ નીતિ સામે વિરોધ કરી ગુસ્સે થઈ ગયા હતા. હવે, ઓફિસની જગ્યાઓ કર્મચારીઓની નવી આવશ્યકતાને ધ્યાનમાં રાખીને બનાવવામાં આવી રહી છે. ”
જો આપણે કાર્યસ્થળ પર આપણી અંગત જગ્યાનું રક્ષણ ન કરીએ, તો આપણે વધુ હતાશ થઇ જઇએ છીએ. દાતાર ઉમેરે છે કે, “અન્ય લોકો માટે નાના અડચણ જેવું લાગે છે તેના માટે તમને ઘણી વાર દુ:ખ અને ગુસ્સો આવે છે.” હકીકતમાં, જગ્યાની જરૂરિયાત એટલી મહત્વપૂર્ણ છે કે બંધ સ્થળોએ પણ તીવ્ર અત્તર, જાહેર સ્થળોએ મોટેથી બોલતાં લોકોને ખૂબ જ ઝડપથી ઝડપી લે છે.
દાંત ચિકિત્સક અનુ મેહરા કહે છે, “અમે વાતચીત કરવા માટે ફરીથી શીખી રહ્યા છીએ. સોશિયલ મીડિયાએ શું અસંસ્કારી અને શું શિસ્ત માનવામાં આવે છે તે વિશેની અમારી બધી માન્યતાઓને બદલી નાખી છે. દા.ત., જો કોઈ તમને તેના / તેણીના એફબી, ઇન્સ્ટા પર ઉમેરે છે, તો શું તેમને સંદેશા મોકલવાનું ચાલુ રાખવું ઠીક છે, “હાય”, અથવા “તમે ક્યાં છો” અથવા “મને ખરેખર તમારી સ્મિત ગમે છે”? કેટલાક લોકો આને સંદેશાવ્યવહાર કરવાની માત્ર બીજી રીત ગણી શકે છે, જ્યારે અન્ય આવા સંદેશાઓથી ખૂબ અસ્વસ્થતા અનુભવે છે, જેના કારણે તે ગુસ્સે પણ થઈ જાય છે. હું અંગત રીતે તેને મારી ગોપનીયતાનું આક્રમણ માનું છું. ”
અત્યંત જાહેર દુનિયામાં આપણે આપણા વ્યક્તિગત સ્થાનોને કેવી રીતે શોધખોળ કરી શકીએ? તે બીજી જટીલ સમસ્યા છે. શું આપણે આપણા રોજિંદા જીવનનું વર્ણન કરતી પોસ્ટ્સ મૂકી શકીએ છીએ, અને તે જ સમયે આપણી વ્યક્તિગત જગ્યા પર આક્રમણ ન થવાની અપેક્ષા રાખી શકીએ છીએ?
ફેમિલી કાઉન્સેલર ગીતાંજલિ શર્મા કહે છે, “અંગત જગ્યા એ હવે આપણી આસપાસ રહેલી અને આપણી સાથે ચાલતી નજીકની જગ્યા નથી. હવે પછી જ્યારે અમે ટેક્સ્ટ સંદેશ મોકલવા માટે અમારા ફોનો પર નજર કરીએ છીએ, તે અમારી ખાનગી જગ્યાની અંદર છે. અને ભય એ છે કે તેને કોઈ પણ લખાણ અથવા ઓનલાઇન આવતાં સંદેશ દ્વારા ‘હેક’ કરી શકાય છે. તે, કદાચ વ્હોટ્સએપ જૂથ પરના કુટુંબના સભ્ય હોઈ શકે છે, ફેસબુક પર મિત્રની ટિપ્પણી અથવા કોઈ અજાણી વ્યક્તિ મેસેંજર અને ઇન્સ્ટા ડીએમ જેવા પ્લેટફોર્મ પર ‘હાય’ કહી શકે છે અને તમે તેની સાથે બરાબર છો કે નહીં તેની કાળજી લેતા નથી. ”
મહેરાએ ઉમેર્યું, “આપણી‘ સ્માર્ટ ’જીંદગીમાં આ સતત ઘુસણખોરીને લીધે, હવે આપણે અંગત જગ્યા માટે વધુ સખ્તાઇથી લડવું પડશે – આ કારણ છે કે આપણે‘ એકાંત સમય’ અથવા‘ વ્યક્તિગત જગ્યા’ જેવા હેશટેગ્સને વળગી રહ્યા છીએ. આપણે આપણા જીવનમાં ઘુસણખોરીઓ અવરોધવા માટે ઉગ્ર સુધારાવાદી પગલા લેવા પડશે. ”
દરેક સંબંધોને વ્યક્તિગત સ્થાનો અને તમારા પ્રિયજનોને કિંમતી સમય આપવા વચ્ચે સંતુલનની ક્રિયાની આવશ્યકતા હોય છે. આપણે જે રીતે 2020 માં છીએ, એક બીજા વિના ન ચાલી શકે.
દરેક સંબંધોમાં વ્યક્તિત્વ વચ્ચે, ઇચ્છાઓ વચ્ચે અને સાથે સમય વિતાવવા અને પોતાને માટે સમય પસાર કરવો એ વ્યક્તિગત જગ્યા સાથેની સંતુલિત ક્રિયા છે.
-શક્તિ ડાંસર વ્યક્તિગત જગ્યાનો શિષ્ટાચાર
– સૌથી ગંભીર આક્રમણો ઘણીવાર આપણી નજીકના લોકો તરફથી આવે છે. વાતચીત કરો. – ઓફિસમાં સીમાઓનું નિરીક્ષણ કરો. વ્યવસાયિક અંતરનું અવલોકન કરો અને કલાકો પછી વધુ ઘનિષ્ઠ હાવભાવ રાખો. – આક્રમણકારના ધ્યાન પર તેને જાણ કરો – વ્યક્તિગત અથવા વ્યવસાયિક – અને વર્તનને સુધારવા માટે સમય આપો. – વ્યક્તિગત સરહદોનું સંચાલન કરવામાં અસ્થિરતા અથવા અસમર્થતા emotionalંચી ભાવનાત્મક કિંમત ઉત્પન્ન કરે છે.
વ્યક્તિગત જગ્યાનું વિજ્ઞાન
રાલ્ફ એડોલ્ફ અને ડેનિયલ પી કેનેડી, યુનિવર્સિટી ઓફ કેલટેક (યુ.એસ.) ના ન્યુરોલોજીસ્ટ, એ આપણા મગજમાં એક માળખું શોધી કાઢ્યું, જે આપણને કહેવા માટે જવાબદાર હતા કે આપણી વ્યક્તિગત જગ્યાની મર્યાદા ક્યાં છે. આ રચના (એમીગડાલા) ભય અને આપણી અસ્તિત્વની વૃત્તિ સાથે સંકળાયેલી છે.
આપણે બધા અનુભવો, પસંદ, નાપસંદ અને વિચારોથી બનેલા છીએ. વ્યક્તિગત જગ્યા એ બફર સ્પેસ છે. જે તમને તમારા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાની મંજૂરી આપે છે અને તે વસ્તુઓ છે જે તમારા દ્વારા તમારા આત્માને ઉત્તેજન આપે છે.
-ફરઝના સુરી, કોર્પોરેટ કોચ
વ્યક્તિગત જગ્યા એ શારીરિક, માનસિક અને ભાવનાત્મક ક્ષેત્ર છે, જેમાં વ્યક્તિ આરામદાયક અને સ્વતંત્ર લાગે છે. જ્યારે કોઈ અજાણી વ્યક્તિ તમારી નજીક હોય અને તમારી વ્યક્તિગત જગ્યા પર આક્રમણ કરે ત્યારે તમે નારાજ થતા હોવ છો.
-પંકજ રાય, લાઇફ કોચ
અમારી દરેક પોસ્ટ સૌથી પહેલા વાંચવા નીચેની પ્રોસેસ ફક્ત એકજ વાર કરવાની રહેશે.
વધુ રસપ્રદ માહિતી અને નવી પોસ્ટ વાંચવા માટે ડાબી તરફ સ્વાઇપ કરો.
આપણી માતૃભાષા 21મી સદીમાં પણ જીવંત રહે અને નવી પેઢીને એનો લાભ મળે એ માટે અમે રોજ નવી સ્ટોરી, રસપ્રદ લેખો, ઉપયોગી માહિતી, લાઈફ ઇઝી ટિપ્સ, નવી નવી વાનગીઓની વણઝાર તમારા ફેસબુકમાં લાવવા કટિબદ્ધ છીએ !
– તમારો જેંતીલાલ