ભારતમાં ત્રણ મોટા રોગચાળા ફેલાયા,જેને તેના સમયમાં ગભરાટ પેદા કર્યો હતો.
કોરોના વાયરસ રોગથી વિશ્વના 114 દેશોમાં એક લાખ 18 હજારથી વધુ લોકો તેનાથી બીમાર છે.તેને વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન (ડબ્લ્યુએચઓ) દ્વારા રોગચાળો જાહેર કરવામાં આવ્યો છે.રોગચાળો પોતાનો ઇતિહાસ ધરાવે છે. પ્લેગ રોગચાળો 14 મી સદીમાં 70 ટકા યુરોપિયનોના મોતને ભેટ્યો.એટલે કે, આ રોગચાળા દ્વારા ઘણા માણસો મરતા રહ્યા બાકી,જ્યારે કોઈ રોગ ટૂંકા સમયમાં ખૂબ જ ઝડપથી ફેલાવો શરૂ કરે છે,ત્યારે તેને રોગચાળો કહેવામાં આવે છે.
“Thousands more are fighting for their lives in hospitals.
In the days and weeks ahead, we expect to see the number of #COVID19 cases, the number of deaths, and the number of affected countries climb even higher”-@DrTedros #coronavirus
— World Health Organization (WHO) (@WHO) March 11, 2020
અંગ્રેજીમાં રોગચાળા માટે બે અલગ અલગ શબ્દો છે.એક છે રોગચાળો (એપિડેમિક), આનો અર્થ એ છે કે,રોગ ઝડપથી એક પ્રદેશ અથવા દેશમાં ફેલાય છે.પરંતુ જલદી કોઈ રોગ દેશની સરહદોમાંથી નીકળીને ઘણા દેશોમાં ફેલાવા લાગે છે,તેને રોગચાળો(પૈનડેમિક) કહે છે.
આ પહેલીવાર નથી જ્યારે કોઈ રોગને રોગચાળો જાહેર કર્યો હોય.આ અગાઉ 2009 માં સ્વાઈન ફ્લૂને રોગચાળો જાહેર કરાયો હતો.ત્યારે આખી દુનિયામાં બે લાખથી વધુ લોકો સ્વાઇન ફ્લૂથી માર્યા ગયા હતા.
ભારતની વાત કરીએ તો કોરોના વાયરસ અને સ્વાઇન ફ્લૂ પહેલા પણ અહીં ત્રણ વખત રોગચાળો જાહેર થયો છે. 1940, 1970 અને 1995 મા. અમે તમને એક-એક કરીનેએ રોગચાળા વિશે જણાવીશું…..
પ્લેગ
1994 ના સપ્ટેમ્બર મહિનામાં સુરત શહેરમાં એક વ્યક્તિનું મોત થયું હતું.સવારે આરોગ્ય મંત્રાલયે અહેવાલ આપ્યો કે જે દર્દીનું મોત નીપજ્યું છે.તેને પ્લેગ હતો.તે જ સાંજે સુરતના વેડ રોડ પરથી 10 લોકોનાં મોત નીપજ્યાં હતાં. તે બધાને પ્લેગ હતો.અને પછી સાત દિવસમાં જ સુરતની આશરે 25 ટકા વસ્તીએ શહેર છોડી દીધું.આઝાદી પછી,તે બીજા ક્રમનો સૌથી મોટો પલાયન કહેવાતો.
પેહલા અમીરો,ડોકટરો અને રસાયણશાસ્ત્રીઓએ પોતાના વાહનો દ્વારા શહેર છોડ્યું.બચી ગયેલા લોકો શક્ય તે રીતે ટ્રેન,બસ દ્વારા શહેર છોડી નીકળી ગયા.સુરત હીરા અને ફેબ્રિક ફેક્ટરીઓનું કેન્દ્ર હતું.બિહાર અને યુપીની મોટી વસ્તી વસતી હતી.તેઓ બધા શહેર છોડીને પોતાના ગામ ચાલ્યા ગયા પણ પ્લેગ તેમની સાથે તેમના ગામ પહોંચ્યો.
પ્લેગ એટલો ભયાનક હતો કે ગામના ગામ સાફ થઈ ગયા. સત્યાગ્રહના એક અહેવાલ મુજબ 1994 માં દેશને 1800 કરોડનું નુકસાન થયું હતું.લંડનમાં એર ઇન્ડિયાના વિમાનને ‘પ્લેગ પ્લેન’ કહેવાતું.તેને બ્રિટીશ અખબારોમાં ‘મધ્યયુગીન શાપ’ કહેવાતું.
પ્લેગ ફેલાવાનું કારણ
ઉંદરના શરીર પરના સૂક્ષ્મજંતુઓ દ્વારા આ રોગ ફેલાય છે.આ સૂક્ષ્મજંતુઓ ખૂબ જ ચેપી છે. વૈજ્ઞાનિકોએ તેનું નામ ‘યર્સિનિયા પેસ્ટિસ’ રાખ્યું.ઉંદરના શરીર પરના આ બેક્ટેરિયા બે પ્રકારના હોય છે. ન્યુમોનિક અને બ્યુબૉનીક.અને આ બેક્ટેરિયાને લીધે પ્લેગ ફેલાય છે. હજુ પ્લેગ દ્વારા દર વર્ષે હજારો માણસો મૃત્યુ તરફ દોરી જાય છે.
ક્યારે ફેલાયો ?
19 મી સદીમાં પ્લેગ ભારતમાં ફેલાવા લાગ્યો. 1815 ની આસપાસ,તે ગુજરાતમાં કચ્છ અને કાઠિયાવાડમાં અને પછીના વર્ષે હૈદરાબાદ (સિંધ) અને અમદાવાદમાં ફેલાયો.દર વર્ષે હજારો લોકોના મૃત્યુની શરૂઆત થઈ,ત્યારબાદ 1853 માં તપાસ પંચની નિમણૂક કરવામાં આવી.પ્લેગ રોગચાળાની સાયકલ ચાલતી રહી. તે થોડા-થોડા વર્ષે ફેલાતો હતો અને હજારો જીવ લેતો હતો.1876 માં, તે ફરી એકવાર ફેલાયો. 1898 માં ફરીથી પ્લેગ ફેલાયો અને સતત 20 વર્ષો સુધી દેશભરમાં લોકોને મારવાનું ચાલુ રાખ્યું. પ્લેગથી સૌથી વધુ અસરગ્રસ્ત રાજ્યો બંગાળ અને મુંબઇ હતા.
સારવાર
પ્લેગને રોકવા માટે રસી આપવામાં આવે છે.એન્ટિબાયોટિક્સની માત્રા આપવામાં આવે છે.કોઈ વિશેષ દવા નથી. પ્લેગની સારવાર સ્ટ્રેપ્ટોમીસીન અને ટેટ્રાસાયક્લાઇન જેવા એન્ટિબાયોટિક્સથી કરવામાં આવે છે.અને જો સમયસર સારવાર ન કરવામાં આવે તો,રોગથી પીડાતા લોકોના મૃત્યુ થવાની શંકા 90 ટકા સુધી રહે છે.
કોલેરા
એક પાણીની બોટલ 20 રૂપિયાની આવે છે.શુદ્ધ પાણી દેશભરમાં ઉપલબ્ધ છે. રેલ્વે સ્ટેશનથી લઈને દુકાનો સુધી. પરંતુ ભારતમાં એક સમય એવો હતો કે પાણી પીધા પછી,લોકો બીમાર પડી જતા હતા અને પછી સીધા મૃત્યુ પામતા હતા.1940 ના સમયમાં,ભારતે આઝાદીની લડત સાથે કોલેરાની પણ લડત લડ્યા હતા.સામાન્ય રીતે તેને હૈજા કહેવામાં આવે છે.આનું મુખ્ય કારણ ગંદુ પાણી પીવું હતું.કુવાઓ અને તળાવના પાણીમાં કલોરિન ઉમેરવામાં આવી હતી,પરંતુ આ ઉપાય એટલો અસરકારક નહોતો.
ફેલાવાનું કારણ
કોલેરાને વિબ્રિઓ કોલી નામના બેક્ટેરિયાથી ફેલાય છે.આ બેક્ટેરિયા બગડેલા ખોરાક અને ગંદા પાણીમાં થાય છે. તેમાં ઝાડા અને ઉલટી થાય છે,જેના કારણે દર્દીના શરીરમાંથી તમામ પાણી નીકળી જાય છે અને તેની સીધી અસર બ્લડ પ્રેશર પર પડે છે.બ્લડ પ્રેશર ઓછું થઈ જાય છે.જો સમયસર સારવાર ન મળે તો તે મરી પણ શકે છે અને પછી શુદ્ધ પાણીના અભાવને કારણે,દર્દીનું મૃત્યુ થોડા કલાકોમાં જ થઈ શકે છે. હજુ વિશ્વમાં દર વર્ષે 30 થી 50 લાખ લોકો કોલેરાથી બીમાર પડે છે અને લગભગ 1 થી 1.25 લાખ લોકો મૃત્યુ પામે છે.
ક્યારે ફેલાયો ?
1940 ના સમયમાં દુનિયાભરમાં રાજકીય અસ્થિરતા હતી અને તે પછી ભારત પણ બ્રિટીશ સામે રાજ-કાજ માટે લડતું હતું.અને પછી 1941 ની આસપાસ,આ રોગ ભારતના ગામડાઓમાં ફેલાયો. અને એટલી ખરાબ રીતે ફેલાણી કે ગામ ના ગામ સાફ થઈ ગયા.1940 ના દાયકામાં,ભારતમાં કોલેરાથી થતાં મૃત્યુની સંખ્યા ઘણી વધારે હતી. શરૂઆતમાં લોકો સમજી શક્યા નહીં,પરંતુ તે પછી આ રોગએ દુનિયાભરમાં વિનાશ ફેલાવી દીધો હતો.એવું કહેવામાં આવે છે કે 1975 ના દાયકામાં તે ફરીથી બંગાળની ખાડી વિસ્તારમાં ફેલાયેલું.
સારવાર
1990 ના દાયકામાં રસીની શોધ બાદ કોલેરાને નિયંત્રિત કરવામાં આવ્યું હતું.તેમ છતાં તે સમાપ્ત ગણી શકાય નહીં. છેલ્લા ચાર દાયકામાં,નાના અને વિકાસશીલ દેશોમાં કોલેરા દ્વારા લોકો બીમાર પડ્યા હતા.આ રોગ હજી પણ ગામડાઓમાં ફેલાય છે.તાજેતરમાં જાહેર થયેલી નેશનલ હેલ્થ પ્રોફાઇલ 2019 મુજબ ભારતમાં દર વર્ષે કોલેરાના 100 થી વધુ કેસ આવે છે.તેની સારવાર માત્ર રસી છે.
ચિકનપોક્સ
આ બીમારી ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં વધુ જોવા મળે છે. લોકોમાં જાગૃતિનો અભાવ અને સ્વચ્છતાની સમસ્યાને કારણે આ બીમારી ત્યાં ઝડપથી ફેલાય છે. ચેહરા અને શરીર પર લાલ ફોલ્લીઓ ચેહરા પર ડાઘ અને ધબ્બા થવાવાળો આ રોગ ભારતમાં ઘણો ફેલાયો હતો.18 મી સદીની શરૂઆતમાં ચિકનપોક્સથી દર વર્ષે યુરોપમાં ચાર લાખ લોકોની મોત થતી હતી.20 મી સદીમાં,વિશ્વભરમાં લગભગ 300 કરોડ લોકો શીતળાના કારણે મૃત્યુ પામ્યા. ચિકનપોક્સ બે પ્રકારના હોય છે.
ચિકનપોક્સ (મોટી શીતળા)
આ રોગ ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં વધુ જોવા મળે છે 15 મી સદીમાં તેને ‘વ્હાઇટ પોક્સ’ કહેવાતું.આ રોગમાં,શરીર પર નાની ફોલ્લીઓ થાય છે. શરૂઆતમાં તેનો મૃત્યુ દર 35 ટકા હતો.ભારતમાં તેનો પ્રભાવ 19 મી સદીની શરૂઆતમાં જોવા મળ્યો હતો.
ચિકનપોક્સ (નાની શીતળા)
ચિકનપોક્સ ના ચેપથી આખા શરીરમાં ફોલ્લીઓ જેવા પિમ્પલ્સ થાય છે.
ફેલાવાનું કારણ
વેરોલા હેડ અને વેરોલા બે વાયરસના કારણે મોટી શીતળા થાય છે. અને નાની શીતળા વેરીસેલા ઝોસ્ટર નામના વાયરસથી ફેલાય છે.સામાન્ય રીતે, બીમારના સંપર્કમાં આવવાથી ચિકનપોક્સ ફેલાય છે. ચિકનપોક્સ પીડિતના શરીરમાં પાંચથી સાત દિવસ અસરકારક રહે છે.
સારવાર
ચિકનપોક્સ માટે કોઈ ઉપાય નથી.તે એક ચેપી રોગ છે જે પાંચથી સાત દિવસ સુધી રહે છે.આને રોકવા માટે રસી મુકવામાં આવે છે.1960 ની આસપાસ ભારતમાં તેનો પ્રભાવ વધ્યો.તેને રોકવાની ઝુંબેશ 1970 માં શરૂ થઈ.આ અભિયાનમાં,બધા લોકોને રસી આપવાના હતા.જે ખૂબ મુશ્કેલ કાર્ય હતું. 1977 થી આ રોગ ઘણો ઓછો થયો.આ પછી પણ,દર વર્ષે ભારતમાં લગભગ 27 લાખ બાળકો ચિકનપોક્સની બિમારીથી પીડાય છે.ડોકટરો સલાહ આપે છે કે 12 થી 15 વર્ષ સુધીમાં બાળકોને આ રસી અપાવવી દેવી જોઈએ.
હાલમાં ભારતમાં કોરોના વાયરસના 81 કેસો નોંધાયા છે.એવી આશંકા છે કે આ કેસોમાં વધુ વધારો થઈ શકે છે, આવી સ્થિતિમાં ભારત સરકારે આરોગ્ય અને મુસાફરી સલાહકારોને જાણ કરી છે અને 15 એપ્રિલ સુધી તમામ વિઝા રદ કરવામાં આવ્યા છે.
અમારી દરેક પોસ્ટ સૌથી પહેલા વાંચવા નીચેની પ્રોસેસ ફક્ત એકજ વાર કરવાની રહેશે.
વધુ રસપ્રદ માહિતી અને નવી પોસ્ટ વાંચવા માટે ડાબી તરફ સ્વાઇપ કરો.
આપણી માતૃભાષા 21મી સદીમાં પણ જીવંત રહે અને નવી પેઢીને એનો લાભ મળે એ માટે અમે રોજ નવી સ્ટોરી, રસપ્રદ લેખો, ઉપયોગી માહિતી, લાઈફ ઇઝી ટિપ્સ, નવી નવી વાનગીઓની વણઝાર તમારા ફેસબુકમાં લાવવા કટિબદ્ધ છીએ !
– તમારો જેંતીલાલ
