તમે “ધ ગ્રેટ વોલ ઑફ ચાઇના” વિશે સાંભળ્યું છે, તમે તેના વિષે તો સંભાળ્યું જ હશે કેમકે તે વિશ્વની સૌથી મોટું દિવાલ છે, પરંતુ શું તમે વિશ્વાવ કે બીજી સૌથી લાંબી દિવાલ વિશે સાંભળ્યું છે ? જે ભારત માં આવેલી છે? આ છે રાજસ્થાનના રાજમંદ જિલ્લામાં સ્થિત કુંભલગઢની દીવાલ જે 36 કિમી લાંબી અને 15 ફીટ પહોળી છે. આ દીવાલનું નિર્માણ મહારાણા કુંભા એ કરાવ્યુ હતું. આ દુર્ગ સમુદ્રતળથી લગભગ 1100 મીટર ઉંચાઈ પર આવેલી છે. તેનું નિર્માણ સમ્રાટ અશોકનું બીજો સંપ્રતિ દ્વારા દુર્ગના અવશેષો પર કરવામાં આવ્યું હતું. આ દુર્ઘટનામાંતેનું પૂર્ણ બાંધકામથતાં 15 વર્ષ (1443-1458) લાગ્યા હતા. દુર્ગ નું નિર્માણ પૂર્ણ થયા પછી મહારાણા કુંભ દ્વારા સિક્કા બનાવ્યા હતા, જેના પર દુર્ગ અને તેનું નામ હતું.
દુર્ગની કેટલીય ઘાટિયો અને પર્વતો પર મહેલ, મંદિર અને નિવાસસ્થાન પર બાંધવામાં આવેલ છે અને સપાટ જમીનનો ઉપયોગ કૃષિ કાર્ય માટે કરવામાં આવેલ છે, તે જ ઢોળવાળો ભાગો માટે ઉપયોગ જળાશયો માટે ઉપયોગ કરેલ છે. દુર્ગને યથાસંભવ સ્વાવલંબી બનાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. આ દુર્ગાની અંદર 360 થી વધુ મંદિર છે જેમાં 300 પ્રાચીન જૈન મંદિર અને બાકી હિન્દુ મંદિર છે.
આ ગામની અંદર એક ઓરગઢ છે, જેને કતારગઢ નામથી ઓળખાય છે, આ ગઢ સાત વિશાળ દરવાજા અને સુદ્ર્ર છાવણી સાથે સુરક્ષિત છે. આ ગઢનો ટોચનો ભાગ વાદળ મહેલનો બનેલો છે અને કુમ્ભ મહેલ ઉપર છે. મહારાષ્ટ્ર પ્રતાપનું જન્મસ્થળ કુંભલગઢ એક રીતે મેવાડની સમકાલીન રાજધાની રહી છે. મહારાણા કુમ્ભથી લઇને મહારાણા રાજ સિંહના સમય સુધી મેવાડ પર આક્રમણનો સમય આવ્યો છે. અહીં જ પૃથ્વીરાજ અને મહારાણા નું બાળપણ વીત્યું હતું.
