કબીરદાસજીએ એવું તે શું કર્યું કે એમના ગુરુજીએ જ એમની સામે માથુ ઝુકાવવુ પડ્યું?

કબીરદાસ જીએ કર્યું કંઈક એવું કે તેમના ગુરુએ પણ તેમને નમન કર્યા…

“ગુરુ ગોવિંદ દોનો ખડે કાકે લાગું પાય, બલિહારી ગુરુ આપકી ગોવિંદ દીયો મિલાયે.”

કબીરદાસ જી દ્વારા રચિત આ ઉક્તિ એટલે – ગુરુના મહિનામનું વર્ણન કરતું ઉત્તમ સાહિત્ય.

આનો અર્થ સમજીએ કે જો ગુરુ અને ગોવિંદ બંનેનું સ્થાન આપણાં જીવનમાં ભગવાન સમાન છે. મૂંઝવણની સ્થિતિ ત્યારે બની જાય છે જ્યારે બંને એક સાથે ઉપસ્થિત હોય છે આપણી સામે ત્યારે પહેલા કોણે નમવું જોઈએ? આ દોહામાં પણ કબીરદાસ જી એટલે જ કહે છે કે, હું સૌ પ્રથમ કોને નમન કરું? તેનો વિચાર કર્યા પછી, એક શિષ્યના રૂપમાં તે યોગ્ય લાગ્યું કે ગુરુની પૂજા સૌથી પહેલાં કરવામાં આવવી જોઈએ કારણ કે તેમણે જ ગોવિંદ એટલે કે ઈશ્વર સુધી પહોંચવાનો માર્ગ મોકળો કરી આપવામાં મદદ કરી છે. જો કોઈ ગુરુ ન હોય તો કોણ ગોવિંદ એટલે કે ભગવાન પાસે પહોંચવાનો માર્ગ મોકળો કરશે?

કબીરદાસ જી દ્વારા રચિત પ્રથમ દોહો લખવાનો હેતુ માત્ર એટલો જ છે કે તેમના મતે ગુરુનો મહિમા ભગવાન કરતા વધારે હતો. તેમનું માનવું છે કે ભગવાન કોઈ ગુરુ વિના મળી શકતા નથી. તેઓ આ હકીકતથી સારી રીતે વાકેફ હતા અને તેથી જ કબીરદાસ જી સદ્ગુરુની પ્રાપ્તિ ઇચ્છતા હતા.

આપણા શાસ્ત્રોમાં ગુરુ બનાવવું અનિવાર્ય છે. ખુદ કબીરદાસ જીમાં અલૌકિક શક્તિઓ હતી તેઓ એક આંતરમુખી જીવ હતા છતાં તેમને ગુરુની પણ જરૂર હતી કારણ કે તેઓ જાણી ગયા હતા કે ગુરુ વિના ભક્તિ શક્ય નથી. કબીરદાસ નીચલા જાતિના જુલાહા પરિવારમાં જન્મેલા હોવાથી, તેમના માટે ગુરુ બનવું સરળ નહોતું. તે સમયે રામાનંદ જી કાશીમાં શ્રેષ્ઠ અને વિદ્વાન ગુરુ હતા, પરંતુ તેઓ ફક્ત બ્રાહ્મણોને તેમનો શિષ્ય બનાવતા હતા, તેથી કબીરદાસ જીએ તેમને પોતાનો ગુરુ બનાવવા માટેનો સંકલ્પ કર્યો હતો. જે એમના દ્રઢ મનોબળને લીધે સિદ્ધ થયો.

કબીરદાસ જી અને રામાનંદ જી ગુરુ – શિષ્યની કથા જાણીએ…

કબીરદાસ રામાનંદ જીને તેમના ગુરુ બનાવવા માંગતા હતા. તેની પાછળ તેમનો ઉદ્દેશ એ જ હતો કે રામાનંદ જીની વિદ્વતા અને મહિમા સમસ્ત કાશીમાં જાણીતા હતા. પરંતુ તેમની સમસ્યા એ હતી કે કબીરદાસ જી એક યવન જુલાહા દંપતી દ્વારા ઉછરેલા હતા. તેથી જ કબીરદાસ જીને યવન માનવામાં આવતા હતા અને તે સમયમાં કાશીમાં નાત જાતની વાતોને ખૂબ માનવામાં આવતી હતી. હિન્દુઓ અને મુસ્લિમો પોતાને પોતપોતાના સ્તરે શ્રેષ્ઠ માનતા હતા.

કબીરદાસ જીએ રામાનંદજીના ઘણા શિષ્યો અને સેવકોને રામાનંદજી સાથે સંપર્ક કરાવવા માટે અને તેમની સાથે પરિચય આપવાની પ્રાર્થના કરી. પરંતુ કોઈએ તેમની વાત પર ધ્યાન આપ્યું નહીં. હતાશ અને નિરાશ થઈને તેઓ તેમના ઘરે પરત ફર્યા. આખો દિવસ વિચારી રહ્યા કે રામાનંદજીને તેમના ગુરુ કેવી રીતે બનાવી શકશે? રામાનંદ જીની નિત્યક્રમ શું છે તેનું સતત નિરીક્ષણ તેમણે રાખ્યું હતું. ટૂંક સમયમાં જ તેમને ખબર પડી કે રામાનંદ જી બ્રહ્મા મુહૂર્તામાં ગંગા ઘાટમાં સ્નાન કરવા જતા હતા.

એક દિવસ, રાતના અંધકારમાં, કબીરદાસે ગંગા ઘાટ સુધી પહોંચવા માટેના બધા માર્ગોને બંધ કરી દીધા અને ત્યાં જવા માટેન અવરોધ ઊભા કર્યા. એક જ સાંકડો રસ્તો બાકી હતો અને પછી તે પોતે ગંગા ઘાટના પગથિયાં પર પહોંચીને નીચે બેસી ગયા. સવારે બ્રહ્મા મુહૂર્તામાં રામાનંદ જી ચાખડી પહેરીને ગંગા સ્નાન કરવા નીકળ્યા.

તે જોઈને કબીરદાસજીને આશ્ચર્ય થઈ ગયું કે રસ્તામાં આટલા અવરોધો હતા છતાં તેઓએ જાતે શોધેલા માર્ગને અનુસરીને આવી પહોંચ્યા હતા. જેવા તેઓ ગંગા ઘાટ પાસે પહોંચ્યો કે તરત જ તેમનો પગ અચાનક કબીરદાસ જીના શરીર પર પટકાયો અને તેમના પગે પહેરેલ લાકડાંની ચાખડી તેમના માથામાં વાગી. રામાનંદજીના મુખમાંથી રામ નામનો મંત્ર સરી પડ્યો.

આ સાંભળીને કબીરદાસ જી રાજી થયા અને તેમના ઘરે પરત ફર્યા. બસ પછી તો, તેઓએ રામાનંદ જી દ્વારા અપાયેલા રામમંત્રનો ગુરુ મંત્ર જાણીને કૃપા રૂપે જાપ કરવાનું શરૂ કર્યું. નૃત્ય અને કીર્તન કરતી વખતે તેઓ રામ મંત્રનો જાપ કરે છે. આખો દિવસ તેમાં લીન રહેવા લાગ્યા હતા. ધીરે ધીરે તેમની ખ્યાતિ ચારે બાજુ ફેલાવા લાગી.

રામાનંદ જી દ્વારા આ રીતે આપવામાં આવેલ રામમંત્રને લીધે આ કબીરદાસજીને ગુરુમંત્ર મળ્યો છે એવા સમાચાર કાશીના પંડાઓ અને નજીકના લોકોના વિદ્વાનો સુધી પહોંચ્યા.

હવે કાશીના પંડિતોએ એક દિવસ રામાનંદ જીને પૂછ્યું કે શું તેમણે રામમંત્ર આપીને યવનને પોતાનો શિષ્ય બનાવ્યો છે? શું એણે ગુર દીક્ષા લીધી? રામાનંદ જી આ સાંભળીને બધાને આશ્ચર્ય સાથે જોઈ રહ્યા હતા. તેઓએ કહ્યું કે તે વ્યક્તિને બોલાવો. આવા વ્યક્તિને મેં ન તો ગુરુ મંત્ર આપ્યો છે કે ન દીક્ષા.

તે હવે શું બાકી હતું! કબીરદાસ જીને જે જોઈતું હતું એ મળી ગયું. એક જાહેર સભાનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું જેમાં કાશીના તમામ પંડિતો અને સાધુઓના તમામ વિદ્વાનો જોડાયા હતા. ચોક્કસ સમયે કબીરદાસ જી પણ તે સભામાં હાજર થયા. બધાની સામે રામાનંદ જીએ કબીરદાસ જીને પૂછ્યું કે તમે કોણ છો? મેં તમને ગુરુ મંત્ર ક્યારે આપ્યો? વળી, તમે મારી પાસેથી ક્યારે દીક્ષા લીધી?

આ પ્રશ્નના જવાબમાં કબીરદાસ જીએ તેમણે માત્ર એટલું કહ્યું કે રામમંત્ર – ગુરુ મંત્ર અને તેમને ગંગા ઘાટનું સ્થાન કહ્યું. આ જોઈને રામાનંદ જી ખૂબ ગુસ્સે થયા અને ક્રોધમાં તેમણે પોતાનો પહેરેલ ચાખડી ઉપાડી અને કબીરદાસ જીને માથે મારીને કહ્યું કે તમે ખોટું બોલો છો.

ચાખડી માથે પડી કે તરત જ કબીરદાસ જી ફરી નતમસ્તક થઈને નમ્યા અને કહ્યું કે ગુરુજી, તે સમયે તમારી ચાખડીનો ફક્ત મારા શરીર પર સ્પર્શ થયો હતો, પરંતુ આજે મેં ખરેખર તમારા હાથે તમારી પાદુકા મારા માથા પર મૂકી છે. તેથી આજથી તમે મને તમારો શિષ્ય બનાવીને મને ધન્ય કરશો.

કબીરદાસજીને સાંભળ્યા પછી, એક ક્ષણમાં જ રામાનંદ જીએ ચિંતન કર્યું અને પોતાનો ગુસ્સો શાંત કર્યા પછી, આખી સભાની સામે જાહેરાત કરી કે આ આજથી જ મારો શિષ્ય છે.

આ રીતે, તેમના ગુરુ રામાનંદ જી પણ કબીરદાસ જીની બુદ્ધિ, કપટ વિનાનું વ્યક્તિત્વ, આકાંક્ષા અને ચતુરતાને નમાવ્યા અને કબીરની ઇચ્છા પૂરી કરી. તેઓ સમગ્ર વિધાનસભા સમક્ષ કબીરદાસ જીને તેમનો શિષ્ય માનતા હતા. ગુરુએ મંત્ર પણ આપ્યો અને દીક્ષા પણ આપી.

કબીરદાસ જી અને તેમના ગુરુ રામાનંદ જી સાથે બનેલી આ ઘટના સાથે બીજી અનેક ઘટનાઓ છે. જેમાં એવું પણ કહેવાયું હતું કે ગંગા ઘાટ ઉપર ત્રણ વર્ષના સૂતેલા બાળકની છાતીએ તેમનો પગ વાગતાં તે રડવા લાગ્યું. અને તે બાળકને ચૂપ કરાવવા ઊંચક્યો અને રામ – રામ બોલો એમ કહી તેને શાંત કરવા લાગ્યા.

એ સમયે અજાણતાં જ રામાનંદ જીના ગળામાંથી તુલસીની માળા સરી પડી અને કબીરદાસ જીના શરીર ઉપર પડી. જ્યારે ૫૫ વર્ષે કબીરદાસ જી મોટા થયા અને એક ઝૂંપડીમાં રહેતો ભગવાન શ્રી કૃષણ અને રામનો ભક્ત આપના શિષ્ય હોવાનો દાવો કરે છે એવી જાણ થતાં રામદાસ જી ત્યાં પહોંચ્યા ત્યારે એમને ગંગા ઘાટે મળેલું બાળક યાદ આવ્યું અને કહ્યું કે એ અલૌકિક દૈવિય બાળક હતું, હું આ વ્યક્તિને મારો શિષ્ય બનાવવાની ઇચ્છાને સૌના વિરોધ બાદ પણ સ્વીકાર કર્યો.

અમારી દરેક પોસ્ટ સૌથી પહેલા વાંચવા નીચેની પ્રોસેસ ફક્ત એકજ વાર કરવાની રહેશે.

વધુ રસપ્રદ માહિતી અને નવી પોસ્ટ વાંચવા માટે ડાબી તરફ સ્વાઇપ કરો.
આપણી માતૃભાષા 21મી સદીમાં પણ જીવંત રહે અને નવી પેઢીને એનો લાભ મળે એ માટે અમે રોજ નવી સ્ટોરી, રસપ્રદ લેખો, ઉપયોગી માહિતી, લાઈફ ઇઝી ટિપ્સ, નવી નવી વાનગીઓની વણઝાર તમારા ફેસબુકમાં લાવવા કટિબદ્ધ છીએ !
– તમારો જેંતીલાલ